масал
Биринджи левха
Татлы сарайда
Чар ве чариче кире.
Чар: Мына, даа бир кунюмиз
Бир ань киби кече.
Бол ве зенгин аятымыз
Куньде гузеллеше…
Чариче: Ах, не де дюльбер Татлы Сарайымыз,
Пек тылсымлы ве бол бизим Улькемиз:
Мейвалы дагълар, ширин мейвалар,
Бал акъкъан учансувлар,
Кокте татлы йылдызлар.
Чар: Къомшулар-ширинчиклер —
Эльва, къанфет, шекерчиклер, —
Муаббет ве раат яшайлар,
Джевиз, фындыкъ, бал ашайлар.
Чариче: Ана, Чарым, биль энди,
Манъа ич инанмаз эдинъ:
Татлы Ульке оладжагъына –
Масалгъа ошайджагъына.
Чар: Мени тюртип отурсанъ,
Ве эр кунь мыскъылласанъ,
Эбет утанырым,
Санъа инанырым.
Гульбешекернен Пахлава чапып кирелер.
Чариче: Къызым, Гульбешекер,
Шеньленмеге етер.
Акъшам олды,
Акъкъуларгъа тез-тез ем бер!
Гульбешекер: Бердим, ананчыгъым! Бердим!
Чар: Эй, Пахлава, къайдасын?
Сен даа юкъламайсынъ?
Гогерджин къайттымы?
О бир шей ашадымы?
Пахлава: Урь-сербест кокте учып,
Болдурып, чокътан къайтты.
Гульбешекер: Къафесинде гурюльдей,
Къанатларны темизлей.
Чариче: Йылдызлар ве ярым ай
Кокте парылдай.
Ширинчиклер-къомшулар
Энди татлы юкълай…
Чар: Ятаджакъта Аллагъа дуа этейик:
Зенгинлик, къудрет, тынчлыкъ ондан истейик.
Шекерли тарлаларымыз берекетли олсун,
Ве эр гедже, эр кез ичюн айдын, хайыр олсун.
Балалар «Гедженъиз хайыр» деп чыкъа.
Чар ве Чариче: Биз де барып ятайыкъ……….
Чыкъалар.
Экинджи левха
Кене анда
Артта Аджджы Обур пейда ола. Элиндеки тикен пытачыгъынен саллай.
Аджджы Обур: Ах, бу аджайып чарлыгъыны
Озюм ясап къурамадым.
Сакинлерни озюме
Бойсундырып оламадым.
Тохтанъ, тохтанъ, ширинлер,
Дамсызлар, лезетсизлер,
Ич де севмейим сизни
Шекерли дадынъызны.
Тикенлерни сачарым, —
Къызларны мен ырымларым.
Къалгъанларны ёкъ этерим –
Фуртунаны йиберерим!
Чарлыгъынъыз сылансын,
Эвлеринъиз ирисин.
Артыкъ татлы емеклерни
Кимсечик ашамасын!
Чешме янында тикен пытачыкъны къалдырып чыкъа.
Учюнджи левха
Кене анда. Саба.
Хоразчыкъ: Ко–ка–ре–кок! Ко–ка–ре–кок!
Турынъыз, ишимиз чокъ.
Янъы кунни башлайыкъ,
Муаббет яшап къуванайыкъ!
Пахлава биринджи уяна ве Татлы Сарайнынъ багъчасына чыкъып, ахудут узюп ашай. Гульбешекер къардашыны чагъыра.
Пахлава: Гульбешекер, къайдасынъ?
Багъчагъа чыкъмайсынъмы?
Етер энди юкъламагъа,
Чыкъ ахудут ашамагъа.
Къызчыкъ ахудут ашап, тикенге илише ве чиркин олып къала. Бу вакъытта Гульбешекер чапып келе.
Гульбешекер: Мераба, Пахлава,
Насыл аджайып саба!
Турдым энди, къардашым…
Не олды санъа, джаным?!
Чар Чариченен кирелер.
Чариче: Къызлар, сабалар хайыр!
Сабалыкъ энди азыр.
Сизни къыдырып юремиз,
Мында олгъанынъызны билемиз…
Гульбешекер: Ана, баба, беля олды.
Пахлава хасталанды:
Озюне ич ошамай,
Аслы да къыбырдамай.
Акъкъулар ким оны япкъаныны анълаталар.
Акъкъулар: Пахлава ырымлангъан,
Пахыл Явуз энди олгъан.
О тикенге илишти,
Бирден ярамазлашты.
Пахлава: Аджджы Обур — меним достум!
Деменъиз онъа кучсюз.
О сизлерни ёкъ этер –
Фуртунаны йиберер!
Чарлыгъынъыз сыланыр,
Улькенъиз гъаип олур.
Мен исе онен яшарым
Ве эпинъизни унутарым.
Къачып кете.
Дёртинджи девха
Кене анда
Чар: Юрек агъырды бираз,
Ах, Аджджы Обур, ярамаз.
Оны керек тапмагъа,
Ырымларны тохтатмагъа.
Чариче: Не япмагъа, мен билем…
Гульбешекернинъ янына келип.
Санъа, къызым, ёл косьтерем —
Тез бу ёлнен дагъгъа чап.
Шербетли озенни тап.
Шу озеннинъ янында
Алчакъ бир эвчик тура.
Анда яшай Пешмание,
О эр кунь татлы шей пишире!
Чокътан онен достлашам,
Тек онъа мен ишанам…
Онынъ эллери чебер,
Лафкъа уста, озю дюльбер.
Къулагъына фысылдай.
Аджджы Обурнен достлашсын,
Шербетинен шыфаласын.
Татлысындан ашатсын,
Яхшы этип сыйласын!
Обур мераметли олур,
Яманлыкъны унутыр.
Сонъ янымызда яшар
Эр кунь ширинлер ашар!
Чап, къызым, чап!
Алла къолай кетирсинъ…
Гульбешекер чыкъа.
Бешинджи левха
Кене анда
Чар (Чаричеге): Бир озюни йибердинъ?
Ич къасеветленмединъ?
Хавфларгъа огърашаджакъ,
Ким оны къорчалайджакъ?
Хораз: Мен онъа ярдым этерим –
Артындан чапып етерим,
Экимиз ёлдаш оларыкъ,
Пешманиени биз тапарыкъ.
Аккъу: Мени де ал, Хоразчыкъ,
Эгленерим мен азчыкъ.
Чар ве Чаричеге.
Бельким де тиер файдам,
Йиберинъиз, ялварам…
Чариче: Яхшы, Акъкъу, мен разым,
Артындан ет Хоразны,
Мукъайт олунъ эпинъиз
Ве ёлны шашырманъыз.
Гогерджин: Мен де учып кетеджем,
Достларыма етеджем!
Кокте юксек учарым,
Чевре-четке бакъарым –
Пешманиенинъ эвини
Къолайлыкънен тапарым.
Чар: Уч, гогерджин, тез-тез уч…
Аллах сизге берсин кучь!
Гульбешекер достларнен дагъгъа кете.
Алтынджы левха
Дагъда
Гогерджин: Гульбешекер, корем, огде
Дагънынъ эр бир кошесинде
Зарар кетирген къуртлар
Тереклерни басып чыкътылар!
Даа аз къалды мейваларгъа
Олар етип чыкъаджакълар,
Ве олгъан бутюн берекетни
Ашап, тешип бозаджакълар!
Гульбешекер Къуртларны Аджджы Обур
Дагъгъа йиберген.
Дюльбер ширин мейваларны
Ёкъ этмеге истеген.
Ах, достларым, тереклерни
Къорчаламакъ керек,
Ве къушларгъа тез-тез къаршы
Арекетлер этмек.
Хораз: Ко – ка – ре – кок! Ко – ка – ре – кок!
Дагъ къушлары, ишимиз чокъ!
Эпинъиз учюп келинъиз
Ве къуртларны ёкъ этинъиз!!!
Ко – ка – ре – кок!
Дагъда яшагъан къушлар ярдымгъа учюп келер ве къуртларны бирер- бирер чёплеп, ашайлар.
Гульбешекер: Дагъымызнынъ мейвалары
Къуртлардан къорчаланды,
Энди керек ашыкъмагъа
Къардашымны къуртармагъа…
Гульбешекер достларынен ёлны девам эте.
Единджи левха
Кене анда
Къаршыларына балкъуртлар учып келе ве ёлны къапаталар.
Гульбешекер: Балкъуртчыкълар, мераба,
Ёл бермейджексиз, аджеба?
Бизлер пек ашыкъамыз –
Пешманиени къыдырамыз.
Балкъуртлар: Выз-выз-выз…
Вызылдаймыз бутюн кунь.
Языкъ олсун, биз бугунь
Чалышып оламадыкъ,
Бал топлап аламадыкъ –
Чюнки дагъ чечеклери
Бирден солуп къалдылар;
Индже саплы орьнеклери
Бирден къопарылдылар.
Ишсиз къалдыкъ гъалиба,
Чичек къалмады дагъда.
выз-выз-выз…
Гульбешекер: Оны Аджджы Обур япкъан
Санъки оракънен о ургъан –
Япрачыкълар букленген,
Урлучыкълар тёкюльген.
Гогерджин: Мен булуткъа учайым,
Ондан ягъмур сорайым.
Аланчыкъ суварылсын,
Топрагъы сувгъа тойсын.
Урлукълар фидан берир,
Янъыдан чечекленер.
Гогерджин кокке учюп булуткъа.
Булут, булут, ярдым эт!
Бирден кок яшынлана, ягъмур ягъмагъа башлай.
Гульбешекер: Дагъдаки чичеклерни
Кене асрадыкъ,
Балкъуртларны белядан
Биз сакълап алдыкъ.
Энди керек ашыкъмагъа
Къардашымны къутармагъа.
Секизинджи левха
Кене анда
Ёлны девам этелер ве шербетли озенни тапалар. Амма озен акъмайып тура, чюнки эки кенарындан бент къоюлгъан. Бентнинъ бир тарафындан озен къуруп башлай, экинджи тарафындан исе ташып тола ята.
Гульбешекер: Бу ярамаз Аджджы Обур
Кене ишини япты.
Бу Шербетли озенни
Бозмакъ ичюн тырышты.
Бу бентни бозмакъ ичюн
Бизлерге чокъ кучь керек,
Тик къаядан таш кочюрип,
урып йыкъмагъа керек.
Акъкъу къаягъа чыкъып, Ельге риджа эте.
Акъкъу: Ель, кучлю Ель,
Бизге сен ярдым бер!
Тик къаянынъ ташыны
уфюрип йибер!
Бирден кучьлю Ель эсмеге башлай. Бентлерни йыкъкъан гурюльтюлер янъгъырай. Озен кене акъмагъа башлай.
Гульбешекер: Даа бир белядан къуртулдыкъ
Озенни къорчаладыкъ,
Энди керек ашыкъмагъа
Къардашымны къутармагъа
Докъузынджы левха
Дагъ сарайда
Пешмание: Мен татлы шейлер севем,
Эр кунь къурабие пиширем,
Шекер къыйыкъ, парварда,
Дондурма, татлы, эльва.
Бутюн кунь пиширем, пиширем…
Болдурмайым бир дирем.
Табакъларны донаттым
Софраны азырладым.
Софрагъа достлар ляйыкъ,
Келинъ, достлар ашайыкъ!!!
Къапы къакъылды.
Гъалиба мусафир кельди!
Гульбешекер достларынен кирди.
Гульбешекер: Мераба, Пешмание ханым,
Не исе сизни таптым!
Пешмание: Хош кельдинъ, гузель къызчыкъ,
Отур, раатлан азчыкъ…
Къайдан кельдинъ? Не олды?
Манъа сени ким ёллады?
Гульбешекер: Пешмание ханым, джаным,
Динъленъ меним хаберим:
Аджджы Обур къутурды
Ве эпимизни къоркъузды!
Къардашымны этнелеген –
Пахыл Явузгъа чевирген…
Фуртуна чыкъараджакъ —
Улькемизни йыкъаджакъ!
Не олур! Не олур!
Эвлеримиз сув толур!
Ширинчиклер ириджек,
Масалымыз битеджек!
Пешмание: Мен сизге ярдым беририм,
Къоркъунчларынъызны ёкъ этерим.
Юрь, озенге барайыкъ,
Бардакъкъа шербет толдурайыкъ.
Шербетим пек файдалы –
Тылсымлы ве шыфалы.
Оны ичкен – тюзюлир:
Къатты юрек йымшакъ олур,
Кучьсизлер къудретлене,
Кибирлер джумретлене.
Обурны дагъда беклерик,
Шербетни онъа ичтирерик.
Озенге чыкъалар.
Онынджы левха
Озен ялысында
Гогерджин: Дикъкъат иле олунъыз,
Сизни беклей Пахыл явуз.
Оны Обур йиберген –
Элинде аджджы тикен.
Пешмание: Къоркъма сен, Гульбешекер,
Торбамда бар тоз шекер –
Тикенге сеперик,
Зарарны кесерик.
Гульбешекер: Къардашыма сепейик —
Оны биз къуртарайыкъ!
Пахлава пейда ола.
Пахлава: Сен не ичюн мында кельдинъ?
Не япаджакъ оласынъыз?
Аджджы Обур сизден кучлю,
Оны енъип олмазсынъыз!
Йыкъар Татлы улькенъизни,
Зорлукъларда къаларсынъыз!
Тоз шекер сепелер, Пахлава озюне келе.
Пахлава: Ах, къардашым, Гульбешекер,
Мени къыйнамагъа етер.
Тез Сарайымызгъа чапайыкъ,
Ана-бабамызгъа къайтайыкъ!
Къызлар экиси: Сагъ олынъыз, Пешмание ханым!
Пешмание: Къайтынъ эвге, мен разым.
Къызлар чапып кетелер.
Хораз: Ко — ка — ре — кок! Мен къызларны
Татлы Сарайгъа озгъараджам,
Сизни исе дагъ ичинде
Аз вакъыткъа къалдыраджам.
Пешманиеге ярдым беринъиз,
Аджджы Обурден мукъаит олунъыз.
Он биринджи левха
Кене анда
Аджджы Обур пейда ола.
Обур: Аятыма кириштинъ,
Фитнелеримни боздынъ.
Тезден языкъ чекерсинъ,
Энди пешман этерсинъ!
Экиси курешелер. Обур тикенни элине алгъанда, тёпеден Гогерджин учюп келип, гъагъасынен тикенни къакъып ала. Секирип тикенни аладжакъта Акъкъу онъа уджюм этип чокъый. Аджджы Обур шашмалагъан бир арада, Пешмание онынъ устюне тоз шекер сепе. Обур къатып къала.
Обур: Пешмание, не яптынъ?
Къыбырдап оламайым.
Устюм, башым шекерленди,
Къач ёлумдан сен энди!
Пешмание: Мен санъа берем умют –
Пахыллыкъларны унут.
Ичип бакъсанъ шербетимден
Къорчаланырсынъ бетерден!
Пешмание элиндеки шербет иле бардакъны дудакъларына якъынлаштыра.
Обур: Ёкъ, ичмейджем…
Обур бардакътан чевириле.
Пешмание: Ичедженъ!
Обур: Ичмейджем…
Пешмание: Ёкъ, ичедженъ.. (ичтире)
Пешмание Аджджы Обурны тылсымлай. Аджджы Обур дюльбер ола.
Аджджы Обур: Ярамаз эдим эвель,
Энде кейфим пек гузель,
Артыкъ къыянет олмам —
Кимсенинъ джанын агъыртмам!
Софралар донатылсын,
Ширинчиклер къувансын.
Куванч къаве къокъулары
Улькеге даркъатылсын!
Сахна артында Хоразнынъ сеси янъгъырады:«Ко-ка-ре-кок! Биз келемиз ярдымгъа!» Чар, Чариче, Гульбешекер, Пахлава ве Хораз пейда олалар.
Чар: Аслында, мында не олды?
Муджизеге этраф толды!
Эр кес куле, аджеба,
Къайгъылар битти, гъалиба….
Чариче: Чарлыгъымыз яшасын,
Эр кез мында достлашсын,
Яманлыкълар унутылсын,
Аятымыз гулленсин!
Эр кес сахнада ойнамагъа башлай.
перде