— Муслим, биз… мунасебетимизни токътатмакъ керекмиз… Корюшмелеримизни, къонушмаларымызны, язышмаларымызны — эписини тамамы иле кесмелимиз…
Шашкъынлыкътан себеп Муслимнинъ къашлары котерильди, айтылгъан сёзлерни толусынен идракъ эталмагъан олса керек ки, юзюнде серсем тебессюм пейда олды:
— Насыл яни? Не демек истейсинъ?
Кериме, къаршысындаки кишининъ козюне, артыкъ, бакъып оламагъаны ичюн, башыны эгди ве назарыны аякъкъабысынынъ уджуна тикти:
— Буны чокътан берли айтмакъ керек эди, асылында. Лякин джесаретим етмей эди. Бу ниетни акъылгъа къойгъаным энди баягъы олды. Иште шимди, гъалиба, вакъыты кельди…
Къоркъусына нихает гъалип чыкъкъаныны исбат эткен киби, Кериме текрар башыны котерди ве назарында окъулгъан учсуз-буджакъсыз кедер иле, нефес алып, энъ агъыр тюшюнджесини сеслендирди:
— Ведалашмакъ керекмиз, Муслим… Эбедиен…
Анълашылгъан, Кериме гъает джиддий ве къарарлы эди. Бу сёзлернинъ шакъа, яхут къадын назы олмагъаны бес-белли. Демин Муслимнинъ юрегинде тизильген ренкли къуванч ревзени чатлады, токъмакъ иле дарбе алгъан киби патлап къырылды, ве парам-парча тёкюлип ичиндеки тюбсюз къахар къуюсынынъ теренликлерине учып кетти.
Халбуки, о бу кунни йипнен чекти, оладжакъ корюшювини дёрт козьнен беклей эди. Севгилисининъ юз-сымасыны баягъы сагъынып, сонъки куньлерде асретликтен озюне ер тапмай эди. Бу сабах исе, ильки ашкъ иле къанатланып севинген он алты яшындаки осьмюр киби бутюн ниетлери, фикир-тюшюнджелеринен озюни яресининъ янында тасаввур эте эди. Ишханесинде тек аджиль меселелерге тездже бакъып, ишчилерге керекли талиматны берди ве къапыдан ювурып чыкъты. Кериме бу сефер, не ичюндир, Гагарин паркында корюшмеге риджа этти. Муслим, илля ки бир къавеханеде булушайыкъ, чай-къаве ичип, татлы бир шейлер къапынайыкъ, деп исрар эткен олса да, къадын къаиль олмады.
Арабасыны Павленко сокъагъынынъ башында къалдырып, Салгъыр узериндеки копрюден кечкен ве Керимени, абиденинъ артында сакъланъган тенха кошедеки скемлелерден биринде тапкъан Муслим, башта бир элиндеки лялелер дестесини узатып берди. Кериме кулюмсиреп, чечеклерни шюкранлыкъ иле къабул этти ве тизлери устюне ерлештирди, лякин чырайында акс олунгъан къайгъысыны гизлеп оламады. Хал-хатыр сораштылар. Муслим скемлеге, Керименинъ янына отурды. Чокъ шейлер айтмакъ истеди, амма севгилисининъ хайыр аляметинден махрум турушы оны къасеветлендирди. Нетиджеде, эки якъы бир тюрлю багъланмагъан манасыз лакъырдынынъ артындан, вуджудына зыпкъын дайын саплангъан ве асыл да бекленмеген фиркъат акъкъында сёзлерни эшитип, Керимеге хайретнен бакъа къалды.
— Кериме, «ведалашмакъ» дегеннинъ манасы недир?
— Бу иш яхшылыкънен битмез. Бир хайыр ёкъ. Ёлнынъ сонъунда бизни учурым беклей. Якъынларымызгъа къаршы хакъсызлыкъ ве хиянетлик япамыз…
Керименинъ козьлери бирден немленди, о, элини котерип, авучынен дудакъларыны къапатты ве янакъларындан юварланып акъкъан козьяшларыны косьтермемек ичюн башыны чевирди. Муслим къадыннынъ дигер элини яваштан тутты ве онынъ юзюне таба эгильди:
— Джаным, биз буны даа эвель де музакере эткен эдик. Санъа дефаларджа язгъан эдим: бу хиянетлик дегиль. Эки етишкен инсаннынъ бир-бирини севмесинде не ярамайлыкъ бар? Мунасебетимизде сынъырны кечмеймиз де! Ойле дегильми? Демек, иште, базарда, я да эвден тыш насылдыр бир ерде хер анги бир къадыннен лаф этсем — хаинлик япам, ойлеми? Сени якъын достум ве сырдашым оларакъ корем. Бунынъ къайсы ери хиянетлик? Арамыздаки севги — бам-башкъа бир меселе, эм де биз…
Муслим сусты. Этрафта ешерген тереклернинъ индже пытакъларыны саллагъан ве яш япрачыкъларны шувулдатып тепреткен такъатлы баарь рузьгяры, агъламакътан омузлары къалтырап тургъан Керименинъ сербест салынгъан кестане ренкли сачларыны да охшагъан дайын тельгелей эди. Муслим, ишбу зариф тереклерге ошап кельген къадыннынъ арыкъ вуджудына бакътыкъча, шу дакъкъада хич бир лафнынъ тесирли олмайджагъыны анълады. Эм кенди сёзлеринде озю де толусынен эмин олмагъан сонъ, Кериме насыл инансын ве къани олсун? Башыны эллеринен тутып, тирсеклеринен тизлерине таянды ве терен къасеветли тюшюнджеге далды.
Эльбетте, Кериме хакълы, амма къысмен. Шубхесиз, олар эр я да кеч мутлакъа айрылмалы эди. Чюнки Муслимнинъ, о Сафиеден бошанмагъа хер не къадар азимкяр олса биле, кене де, Керимеге къавушмагъа хич бир чареси ёкъ ве асыл да олмаз. Дигер тарафтан севгилиси де бунъа кесен кес къаршы. Не ичюн дегенде, юва йыкъмакъ иле къабаатланып, къаргъыш ве лянет алмакътан Керименинъ отю патлай, пек къоркъа ве сакъына эди. Лякин экиси арасында алевленген дуйгъуларны дегиль сёндюрмек, азачыкъ олса биле эльде тутып, идаре эте бильмек имкянсыз корюнмекте эди.
— Башта бир, санъа мектюп язмакъ истедим, — дие, Муслимнинъ аркъасындан Керименинъ сеси эшитильди. — Сонъра вазгечтим, юзь-юзьге корюшип айтмакъ — даа догъру ве сагълам олур деп тюшюндим. Сенде мутлакъа пейда оладжакъ суаллерге шу ерде джевап берип ве бу меселеге къатий бир нокъта къойып, ишни бир кереден битирмеге ниетлендим. Буны янъы язышмалар иле созмакънынъ бир манасы ёкъ.
Муслим догърулды ве скемленинъ аркъасына таянмадан кевдесинен Керимеге таба чевирильди:
— Буны керчектен арзу этесинъми?
— Хисслерим акъкъында текрар анълатмагъа хаджет ёкъ. Не къадар агъыр ве аджджы олса да, бельки, тири-тири янып ольмек къадар къоркъунчлы олса да биз буны ашмалымыз. Ирадемизни топламалы, дуйгъуларымызны коммели ве арамызда отькенлерни унутмалымыз.
Кериме, тынчлангъан сымасындаки ири, тогерек ве къою зюмрют тюсте олгъан козьлерини къапатты ве терен бир нефес алды. Козькъапакъларына инджеден чекильген сиях къалемнинъ боясы демин акъып, бираз янакъларыны булаштырды, лякин бу, далгъалы зилифлернен чевреленген юзюне, не ичюндир, худжур бир дюльберлик къазандырды. Кобелек къанатлары киби йымшакъ агъырлыкънен саллангъан узун къара кирпиклер бир даа тепренди ве талгъын гъамлы козьлер янъыдан Муслимге бакъты.
— Бакъ, джаным. Мен сенинъ хисслеринъни анълайым. Амма, кель, мантыкъ джеэттен текрар яхшыджа тюшюнип алайыкъ. Мен озь эвлилик яшайышымдан мемнюн дегилим, догърумы? Апайым, ошектен, чеккелешмектен, алыш-вериштен, бет сюрмелеп сач боямакътан, антер-мантер ве дигер керексиз эшья-пыртылардан гъайры хич бир шейнен меракъланмай. Сен озюнъ билесинъ. Достлары да шу хыяр. Бутюн кунь телефонда, я да интернетте тасыр-тасыр тузсуз лакъырдылардан гъайры адамакъыллы иш япмайлар.
— Риджа этем, джаным, омюр аркъадышынъны ойле яманлама. Инанам ки, эр бир инсаннынъ мутлакъа пек чокъ яхшы ве гузель табиатлары бар. Сенинъ Сафиенъ де истисна дегиль. Дикъкъатнен бакъсанъ, онынъ итибаргъа ляйыкъ гузель тарафлары илля ки булуныр. Нетиджеде, оны озь вакъытында дигер къызларнынъ арасындан сайлап алгъанынъа коре, мусбет ве джанынъа якъын чизгилер корьдинъ демек.
Муслимнинъ козю огюнде текрар докъуз йыл эвельси олып кечкен хадиселер джанланды. Сафиени ильк сефер насыл корьгенини, дюльберлигине енъилип насыл эсир тюшкенини, зариф ве эеджан бериджи эндамы иле йымшакъ назлы эдасына ашыкъ олгъаныны хатырлады. Акъмесджиттеки ресторанларнынъ биринде генчлер ичюн кечирильген акъшамда таныш олгъан эдилер. Эгленджелер, оюнлар ве ярышмалар девамында Муслим, къокъулы чечек этрафында айлянып тургъан балкъурт киби, бир дакъкъагъа биле олсун, Сафиенинъ янындан айрылмады. Сонърадан, варлыкълы къорантанынъ къызы олгъаныны бильгенде исе ачылгъан къысметине къуванып, къачырмамакъ ичюн Сафиеге бар кучюнен япышты.
Заман кечтикче якъынлыкъ пекинди, мунасебетлери кет-кете янъы севиеге чыкъты ве бир йылгъа бармадан о, къызгъа эвленмеге теклиф этти. Муслимни теляшкъа тюшюрген тек бир меселе бар эди: Сафиенинъ бир чокъ акъранлары ве къыз достлары киби оппа ве эрке олып, пек терен фикирли олмамасы. Буны даа башындан сезген Муслим, шу нукъсанлыкъкъа буюк эмиет бермейип, хаят теджрибеси къазандыкъча олгъунлашыр, келеджекте даа агъырбашлы олур, дие озюни къандыргъан эди.
Умют ве тасавурлары догъру чыкъмады, не языкъ. Мектеп чагъындан берли окъув ве тасильни гъает мухим корьген, хеп янъы файдалы бильгилернинъ пешинде олгъан Муслим, окъумакътан ве озюни инкишаф этмектен хич бир заман вазгечмеди. Омюр аркъадашы иле дюньябакъышы ве тюшюндже тарзында олгъан фаркъ исе кунь кечкен сайын буюди, ве о эвлиликнинъ чекильмез алгъа кельгенини коререк, ахыр сонъу, элиндеки джевхернинъ асылында саде джам парчасы олгъаныны анълап, джиддий шекильде янъылгъаныны теэссюф иле къабул этти.
— Алдандым. Даа догърусы — озь озюмни алдаттым. Яшлыгъымда муим корюнген шейлер бугунь бутюн джазибесини джойды, эмиетсиз ола берди. Севдалыкъ хасталыгъы кечти, зехэри исе виран олгъан шахсий хаятыма синъди, шимди де бакъып тек ахызар чекмек къалды. Огълум олмаса эди, о къадынны чокътан быракъыр эдим. Бала бабасыз осьмесин деп, чыдайым иште.
Муслим башынынъ тепесиндеки пытакъларнынъ арасындан къою боз булутларнен кеткен сайын къапалаяткъан кокке сейир этип отургъанда, Кериме чантасындан кичик кузгюни чыкъарды ве памукълы безнен юзюни силип, козьлерине текрар къалем чекти; сачларыны таракънен тюзетип, озюни тертип-низамгъа кетирди. Чантасыны къапаткъан сонъ Муслимге мерхамет ве мухаббет толу назар ташлап оны теселли этмеге бакъты:
— Инанам ки, эр шей гузель олур, азизим. Менден фаркълы оларакъ, омюр аркъадашынъны шойле я да бойле севгенинъден эминим.
— Не ичюн ойле фикирдесинъ я?
— Чюнки сен эр адамсынъ. Сендеки дуйгъу алеми бам-башкъа. Сен бир къадыннен бирликте къолайлыкънен экинджисини де севе билирсинъ. Санъа мейиль эткен къадынгъа тез мефтюн олурсынъ. Къадын юреги исе, менимки киби, омюринде бир кере ве тек бир кишиге багълана. Санъа не вакъыттан берли севда олгъанымны айткъан эдим. Ве бугуньгедже сени хич унуталмадым, сенден башкъасы гонълюме кирип оламады — мени керчек манада къазанып оламады.
— Мени афу эт, ама бу лаф — сачма, джаным.
— Буны шимди акълынъ иле анъламагъа тырышма, Муслим. Къальбинънинъ сесине бир къулакъ асып бакъ, не айтмакъ истегенимни сонъра идракъ этерсинъ.
Янларында чапкъалагъан балалардан бири, аякъларнынъ алдында юрьген ве ерде бир шейлер араштырып чокъугъан гогерджинлер сюрюсини къоркъузып, артларындан къошты, лякин къанатларны гурь сеснен шатырдатып учкъан къушларнынъ пешинден етиштирип оламады.
— Не тюшюнгенимни билесинъми, Кериме? Насыл олды да, мен шу университет вакъытында, сеннен айны курста окъуп, айны санагъа чыкъып дуйгъуларынъ хакъкъында хаберсиз къалдым? Насыл этип буны хиссеттирмемеге беджердинъ?
— Устюмден кулерсинъ, юзюме бакъып, мени эриштирир мыскъылларсынъ деп, къоркътым.
— Бельки де догъру япкъандырсынъ…
— О вакъыт, шимдики алынъа бакъкъанда, башкъаджа эдинъ, эльбетте. Санъа олгъан севгим исе вакъытнен дегиль эксильмек, янъы къуветнен алевленди, шимди чатыр-чатыр юрегимни якъмакъта.
Керчектен де, мектепни Буюк Онларда битирип, девамында алий тасильни тамамламакъ ичюн Акъмесджитке кельген саде ве утанчакъ къызчыкънынъ даа насыл харекет этмеси керек эди? Айны сыныфта окъугъан, догъма-буюме шеэрли, зекий, ярашыкълы ве мот генчке къаршы хисс эткен дуйгъуларны насыл ифаде этмели эди? Шу бойдакънынъ этрафында долашып тургъан, кендисинден даа дюльбер ве ойнакъ къызларнен ярышмакъ — озюне коре эм айып ве маскъаралыкъ, эм де ап-ачыкъ ахмакълыкъ эди.
Такъдир оларны университетнинъ санасында якъынлаштырды. Алий окъув юртынынъ чешит концерт ве эгленджели программаларында Кериме авескяр йырджы оларакъ иштирак этер экен, Муслим студентлик КВН такъымнынъ азасы эди.
Алчакъгонъюлли къызнынъ косьтериш, кибир, къызгъанчлыкъ, пахыллыкъ ве ялтакълыкътан узакъ темиз ве халис табиаты Муслимге гъает хош келе эди. Лякин мизаджындаки бу саделикнен берабер Керименинъ куньлюк яшайышындаки корюниш ве къыяфетинден белли олгъан фукъарелиги, зевкъ-у сефа пешинде олгъан эксериет деликъанлыларнынъ ниетлерини сувута эди. Муслим оны дигер достларынен бир сырада садедже якъын аркъадаш, сыныфдаш ве меслекдеш оларакъ къабул эте, Кериме исе генчке ташлагъан хер бир бакъышындан сакъына, тарлашкъан коксюнден чыкъкъан эеджанлы нефесини белли этмемек ичюн озюни зор тута эди.
Мезуниет акъшамындан сонъра оларнынъ ёллары айрылды. Кериме, баба оджагъы — тувгъан къасабасына къайтты ве андаки мектепте оджалыкъ вазифесине башлады. Куньлер кече, белли тертипке кирген янъы, ве айны заманда эски яшайышнынъ яваш акъышы усул-усул девам эте эди. Эки кере тешриф буюргъан къудаларнынъ теклифлерини ред эткен Кериме, бабасыны эппеий асабийлендирген эди. Узун-узун лакъырдылар ве тенбиелевлернинъ нетиджесинде Кериме учюнджи къуда хейетини къабул этип, башыны байламагъа разы олды. Озюнден бир къач яш буюк нишанлысыны чокътан берли таный эди. Къомшу маалледе осип кельген оладжакъ къоджасы автотамирджи олып чалыша, отьмегини демирден чыкъарып, деген дайын, усталыгъы ве беджериклигинен район боюнджа билине эди.
Эвлилик яшайышы тынч ве низамлы суретте башлап, йылларджа ойле девам этти. Эки зекий ве арекетчен къызчыкънынъ анасы олгъан Кериме, хиджранлы юрегинде янып тургъан ашкънынъ къорларыны бар кучюнен бастырып сёндюрмеге ынтылса да, мувафакъиетли оламады. Ичтимаий агълардан Муслимни эппеий такъип эткен сонъ, куньлернинъ биринде, нихает, онъа — «Мераба. Насылсынъ? Мен Кериме» деп яза берди.
Башта масюм ве зарарсыз оларакъ корюнген язышмалар, вакъыт илериледикче даа самимий ве ачыкъ ола башлады ве шу бухранлы куньлернинъ босагъасына къадар таянып кельди. Муслим, озь хаятындан мемнюн дегиль — тарсыкъа, дердине дерман къыдыра эди. Омюр аркъадашы иле юзь берген тартышмалар сыкъча текрарлана, къадын озь турушы ве онъа дестек олгъан къорантасынен хэр бир муреккеп меселе боюнджа Муслимнинъ агъызыны къапата, сустыра, о исе маддий джеэттен оларгъа багълы олгъаны себебинден, бир тюрлю озюне ер тапамай эди. Иште, къавгъалар къызыша берген куньлерден биринде оны интернет вастасынен тапкъан Керимеге расткельди ве кеттикче къадынгъа мефтюн олды.
— Билесинъми, Кериме, къоджанъа косьтерген урьметинъ, итибарынъ да бир чешит севги олмасын?
Эксерий халларда хазырджевап олгъан Кериме, бу сефер бираз тюшюнип алды, сонъра хэр бир сёзни сайлагъан дайын агъыр-агъыр къонушты:
— Эльбетте, севги. Амма эвлятларымнынъ бабасы оларакъ, мени севип сайгъан ве хаятымда таянч олмагъа гъайрет эткен мерхаметли ве инсафлы инсан оларакъ севем. Севем, амма ашыкъ дегилим. Асретликтен янмайым, ондан айры къалсам, дели киби сагъынмайым, анълайсынъмы?
Къоджасынен багълы мевзунынъ кендисини къыйнагъаны ве азап бергени ачыкъ-айдын корюнмекте эди. Керименинъ занына коре, о, садыкъ омюр аркъадашына къаршы хиянетлик япып, оны энъ намуссыз алчакъ къадынлар киби алдатмакъта эди. Бу фикирнинъ джаныны якъкъаны ве юрегини парчалагъаны бес-белли эди. Лякин айны вакъытта, Муслимнен багълы хисслерине магълюп тюшкен сонъ, бир даа аякъкъа турамайып, ойле де юзь устю ята къалгъаныны да ялансыз къабул эте эди.
— Бир инсанны севгенини насыл анъларсынъ? Ашыкъ олгъанынъны насыл билирсинъ? — деп, девам этти Кериме ве Муслимнинъ бир шей айтаджагъыны беклемейип озь суалине озю джевап берди. — О инсангъа къаршы асретлик хисс этсенъ, оны сагъынсанъ, демек ки, къальбинъде керчек севги бар. Севги олмагъан ерде асретлик де ёкъ, менимдже. Ашкъына къавушма арзусы олмагъан ерде хакъикъий севгини де къыдырмакъ нафиледир.
Кучь къазангъан рузгяр, демин гогерджинлерни айдагъан ярамаз бала киби, паркта вакъыт кечирген сийрек инсанларгъа къашана, урбаларыны ельпирей, ердеки тозларны ве чалы-чырпыларны юзьлерине савура эди. Шу саде джевапны индемейип динълеген Муслимнинъ сускъунлыгъыны фаркъ эткен Кериме, юрегини кемире тургъан даа бир муляхазасыны тильге кетирип, оны да нокъталамагъа ниетленди.
— Санъа даа бир эки шей айтаджагъым, амма джанынъ агъырмасын, риджа этем.
Муслим тааджип иле бакъты ве:
— Даа не тюшюнип чыкъардынъ? — деп суаль берди ве къашларыны чатты.
— Билесинъ ми, — дие ашыкъмайып башлады Кериме. — Санъа лякъайд олмагъан къадын оларакъ рефикъанъны пек куньлейим. Онынъ иле якъынлыгъынъны тасавур эткенде, отурып насыл лакъырды эткенинъизни, берабер олгъанынъызны акълымда джанландыргъанда бир тюрлю олам, кунджюликтен отьрю дюнья манъа тар келе. Сенде де айнысыны хисс этесинъми?
— Бу айткъанларынъ недир? — деп, къаршылыкълы суаль берди синъирли Муслим. — Биз сеннен эки йылдан берли якъынмыз. Бу вакъытта, зор шараитте олса да, беш-алты кере юзь юзьге корюштик, лакъырды эттик, къуванч ве кедерлернен пайлаштыкъ, дертлештик, бири биримизге даа зияде багъландыкъ. Даа не олсун? Къафанъда нелер айлянып тура я? Анълап оламайым. Бугунь не ичюндир асыл да озюнъе бенъземейсинъ!
Керчектен де о, асретлик ве куньджюликни дуя эдими, аджеба? Ола билир. Чюнки бу юксек ве муреккеп мевзулар узеринде хич бир вакъыт фикир юрьсетмеди. Лякин Керимеге джиддий шекильде мухтадж олгъанында асыл да шухбеси ёкъ эди.
— Къачамакълы джевап бердинъ, Муслим. Хаятынънынъ къыйын вакъытында санъа расткельдим, сырдашынъ ве рух экиминъ олдым. Ама, манъа къадын оларакъ дегиль, дерт аркъадашы оларакъ бакъасынъдыр, ким билир? Бельки де, сен хакъикъатен бегенген къадынларгъа бенъземейим. Берабер олгъанымызда манъа бутюн самимиет иле хакъикъатен мени севип-сагъынгъанынъы айтмадынъ. Анълайым, сёйлемек, язмакъ къадар къолай дегиль, эльбетте. Къаршынъда булунгъан ве козюнъе бакъкъан инсангъа озь дуйгъуларынъны къонушып ифаде этмек, олар ялан олмаса, билем, пек мушкуль…
— Не айтмакъ истейсинъ? Демек, мен озь меселелеримден къуртулмакъ, яхут джаиль ве гъафиль киби, оларгъа козь юмып корьмемезлик япмакъ, къачмакъ ичюн сени къулландым, ойлеми? Буны иддиа этесинъ, я? Демек, шерефсиз пезевенкке, адий копекке ошап сени эгленмек ичюн къулландым, ойлеми?
Муслим буны гъает сакин, лякин челик киби сувукъ ве серт давушнен айтты. Кериме сесленмеди. Озю иле этрафындаки дюнья арасында къалын, юксек дивар къалагъан киби, орталыкъта олып биткенлерге, янында отургъан кишининъ сёзлерине алдырмай, тизлериндеки назик лялелерни туткъан эллерини ве пармакъларыны сейир эте эди. Муслим бирден, къысыкъ назарнен бакъып, мийинде апансыздан чакъкъан фикирни сеслендирди:
— Сенинъ мерамынъны анъладым, Кериме. Буны аселет озюнъден сувутмакъ ичюн айтасынъ, догърумы? Ниетинъни чездим. Санъа къаршы ачувымны къозгъаламакъ ичюн менде хакъикъий дуйгъуларнынъ олмагъанына има этип, озюнъни нефрет эттирмеге тырышасынъ.
Къадын кене индемеди. Санъки дерсинъ, Муслимнинъ сёзлери онъа асыл да тесир этмеди, хатта хавагъа синъип, эшитильмей къалгъан киби олды.
— Мен Сафиеден бошанмагъа азырым. Бойле чекишмели яшайыштан быкътым, усандым. Лякин айрылсам, ихтимал ки, эвсиз-баркъсыз ве борджлу къалырым. Бунъа разым, амма сен къоджанъны быракъмазсынъ. Бир ара сени хырсызлап къачырмагъа да тюшюне эдим. Делирген диваненинъ акъылгъа сыгъмагъан хаяллары, эльбетте. Чылгъынлыкъ ве ахмакълыкъ, даа не айтайым? Лякин, бильмек истесенъ, меним дуйгъу-тюшюнджелерим иште бойле.
Кериме пармакълары ве эллериндеки чичеклерде олгъан козьлерини котермейип девам этти:
— Муслим, не анъладым билесинъми? Кечмишлерни дюнья юзюне текрар чыкъарып, оларгъа коре яшайыш къурмакъ янълыштыр. Отькен заман ве девирлернинъ устюндеки тозларны силип, эски арзу-хаялларны бугуньге рехбер япмакъ — асыл да догъру дегильдир. Чардакънынъ узакъ ве къаранлыкъ кошесинде сакълы тургъан тарих сандыгъынынъ къапагъыны ачып, орюмчек баскъан ве къурып къаткъан унутулмыш, файдасыз, ярым-ямалакъ хатирелернинъ куфлю джесетлерини джанландырмакъ — эм керексиз, эм де зарарлыдыр.
Кериме сусты. Ичинде эсип савургъан дехшеттен олса керек ки, мермер ташы киби беяз кесильген къадыннынъ юзю тонъып къалды. Не нарин сымасынынъ юварлакъ шырын чизгилери, не узун кирпиклер иле безетильген къою ешиль козьлери, не де оларнынъ кошелеринде энди хафифтен белли олаяткъан бюрюшюклер — ич бириси харекет этмеди. Индже белли енгиль пальтосы ичинде сакъланъган вуджуды мехаретли устанынъ эйкели киби сакин ве тургъун эди. Бираздан сонъ, дертли юрегини якъып куйдирген, белялы башыны ярып, парам-парча эткен энъ къоркъунчлы къайгъысыны буюк зорлукъ ве яныкъ седа иле нихает ифаде этти:
— Утанам. Балачыкъларымнынъ козьлерине бакъып оламайым. Озюмни пис, дженабет, яланджы фахише оларакъ хисс этем. Геберип ер тюбюне киреджек олсам, топракъ къабул этмез. Эрте я да кеч, ама корюшмелеримиз, язышмаларымыз мутлакъа ашикяр оладжакъ. Силинмез резиллик ве намуссызлыкъ лекеси эбедийен къорантам устюнде къаладжакъ. Озюмни къаядан денъизге атсам да богъулып кетсем ве джеседим балыкъларгъа ем олып тапылмаса — тувгъанларымны кене акълап оламам.
Керименинъ аджджы дердине дерман, къанагъан ярасына мельэм ола биледжек сёзлерни тапмакъ, теселли этмек ичюн тертипсиз ве къарышыкъ фикирлерини текрар бир арагъа кетирмеге тырышты:
— Хакълысынъ, корюшмелеримиз техлюкели ве бу шекильде узун вакъыт сюрьмез. Не къадар сийрек олса биле, бир кунь келир хакъикат дюнья юзюне чыкъар. Амма мен буны алдатма ве ялан деп, саймайым. Кечкен вакъыт девамында бир къач кере элинъни туткъанымдан гъайры санъа асыл да токъунмадым. Таныш къадынларнынъ арасындан сени энъ темиз, энъ эдепли, энъ дюрюст ве иффетли инсан оларакъ билем. Буны эминликнен айтам. Манъа олгъан ашкъынъ исе гунях дегиль. Къоджанъа «омюр бою севеджегим», дие сёз бермединъ. О да буны пек яхшы биле. Онъа самимиет иле къадынлыкъ, балаларынъа аналыкъ япкъан сонъ, сенден даа не истесин?
Паркта кезген инсанлар, рузгяр сюрип кетирген кульренкли булутларнынъ мор тюске кесильгенини коргеч, йылдырымлы кок гурюльтиси ве боранлы ягъмурдан сакъынып, алель-аджеле кери къайтмагъа къоюлдылар. Генч аналар оглериндеки бебек арабаларыны тез-тез итеклей, буюкче къадынлар ве битайлар, лаф динълемейип эркеленген бала ве торунларыны къолларындан чекип сюйремеге ынтыла, анда-мында, тереклер алтында, бош скемлелерде, джаяв ёлларнынъ кенарларында отурып лакъырды эткен бир-эки яш группалары да ерлеринден къалкъа, джумлеси парктан чыкъмагъа ашыкъып, бир сыгъынакъ тапмагъа къоюлдылар. Чевресиндеки харекетлиликке бакъынгъан Муслим тюшкюн эда иле:
— Шемсием ёкъ, ава ойле тез денъишир деп, асыл да тахмин этмей эдим, — деди.
— Менде бар.
— Ягъмурнынъ да не вакъыт ягъаджагъы белли олмаз, асылында. Бир дакъкъадан да ола билир, бир сааттен сонъра да. Лякин булутларнынъ ве ельнинъ азырлыгъына бакъсачы. Мен беллесем, шемсиенинъ де пек файдасы тиймез.
— Оладжакъкъа чаре олмаз.
Муслим даа бир кере этрафына бакъынды. Бошала кеткен аллеяда осип, ельнинъ такъатлы эсмесинен эгильген ве саллангъан тереклерге назар ташлады ве къадынгъа айлянып:
— Сонъ, не япаджакъсынъ? Шимдики планларынъ насыл, Кериме? — деп сорады.
О къолуны котерип саатке бакъты:
— Электричкагъа кеч къалдым. Автобус исе тап бир бучукъ сааттен сонъ кетеджек. Бильмейим. Эвге заманында келип олмам энди. Акъайыма даа насыл ялан уйдурып айтаджагъымны чыкъарып оламайым.
— Мен сени алып кетерим, айса. Вакъытым бар, насыл олса. Эвге кеч къалмазсынъ, къасевет этме.
— Я мени арабанъда кореджеклер де!
— Теляшкъа тюшмеге керек ёкъ. Джамлары баягъы къарартылгъан, бунынъ ичюн не сени, не де мени кимсе корьмез. Айды кетейик.
Кериме аякъкъа турмаздан эвель тизлериндеки лялелерни котерип Муслимге узатты. Эр, кери къайтарылгъан дестени тутаракъ, скемледен къалкъып догъурлангъан ве къыяфетини зарафет иле тюзеткен перисине бакъа къалды. Иште, бир адым якъынлыкъта ве айны заманда коктеки йылдызлар къадар сонъсуз узакълыкъта булунгъан хуриси ве фериштеси, энъ аздан бу дюнья хаятында, ич бир вакъыт онъа аит олмайджакъ. Зевкълы белясы, татлы фитнеси ве джильвели мусибети — эбедий хаял оларакъ къаладжакъ. Омюрининъ назиф, лятиф ве мунир султаны; гонълюнинъ халис, энис ве азиз дилярасы — тюшлерининъ парлакъ инджиси олып, аммавелякин, хич бир вакъыт унутылмайджакъ.
Сагъанакъ ягъмур оларны, араба кочип энди харекет эткенде селямлады. Гурь саданен янгъырагъан кок гудюрдисинен берабер буюкче тамчылар башта ернинъ тозуны къакъты, бираздан орталыкъны текмиль сылатты, чокъ вакъыт кечмей машинанынъ джамлары ве дамына бар кучюнен шыбалагъан сув селине айлянып кетти.
Шеэрден чыкъкъандже яваш-яваш кеткен Муслим, Джанкой ёлуна еткен сонъ газгъа басты. Кериме, онъа къоркъулы назарнен бакъып:
— Сен бизни ольдюреджек оласынъмы? Ойле тез айдама, риджа этем, — деди.
— Бойле яшайыш олюмден де бетер.
— Ялварам, ашыкъма. Къоркъузма мени.
— Багъышла, джаным. Афу эт. Делиргенимден озюме ер тапамайым. Чаресизликтен не япаджагъымны бильмейим., — деген Муслим, сурьатны кести ве Буюк Онларгъа баргъандже оны бир даа ашмады.
Акъмесджитке нисбетен Буюк Онларнынъ авасы ачыкъ ве рузгярсыз эди. Лякин орталыкъта сезильген ягъмур ве туфаннынъ къокъусы, мас-мавы кокни тек-тюк сюслендирген беяз харекетсиз булутларнынъ алдатыджы сакинлигини биле бастыра эди. Къасабанынъ меркезиндеки вокзалгъа якъын ерде токътап, электричка кельгенджек арабадан энмейип бекледилер. Тынч эфкярлы отурушны бозмадан, хер бири кенди ойларыны бойлап, шу ерде ве шу аньде къайсы сёзнинъ энъ уйгъун ве энъ догъру ола биледжегини тюшюне эди. Чюнки айтыладжакълар, буюк ихтимал, сонъки келимелер оладжакъ эди. Эки меджнун, келишиксиз заманда ве онъайтсыз шараитте пейда олгъан ашкънынъ къурбаны кетип, вакъытында озь заафиетлерине ве хевеслерине янълышлыкъ иле енъилип, оларны озь ичине чекип алгъан эбедий бахтсызлыкънынъ къара делигине баш ашагъы юварланып тюше къалдылар. Экиси де бундан хабердар, махзун ве мейус вазиетте шу талийсизликни идракъ эте эдилер.
Ахыр сонъу вокзалгъа якъынлашкъан треннинъ дюдюк сеси сукюнетнинъ хассас пердесини йыртты ве Кериме севгилисине бакъмайып сонъки риджасыны бильдирди:
— Муслим, эгер мен чыдалмайып санъа бир мектюп, я бир месадж язсам, ялварам, джевап берме. Не олур, манъа джевап берме — язма, эм де телефон ачма, яхшымы? Эгер де сенден бир хабер кельсе, мен де айнысыны япаджагъым — джевап бермейджегим. Емин этем.
— Такъатым етсе, Кериме. Ама сен емин эттинъ. Антынъ бозулмасын, гунях язылмасын деп, энди мен де, истер-истемез, озь арзуларымнынъ югенини тутмагъа меджбурым.
— Сагълыкънен къал, Муслим, — деген Кериме Муслимнинъ джевабыны беклемеден арабадан чыкъты ве ябанджы инсан дайын айланмайып, эвине таба ёл алды.
Акъмесджитке къайткъан Муслим, куннинъ насыл сонъуна еткенини бильмей къалды — ишханесинде не иш япкъаныны ве кимге не айткъаныны хатырламай эди. Керименинъ эр бир сёзюни текрар ойляй, манасыны ве нетиджесини анъламагъа тырыша эди. Хер къадын киби Кериме де чокъусы хадиселерге керегинден зияде эмиет бере, къабарта ве бу себептен, эльбетте, янълыш хуляса чыкъара эди. Бир якътан Керименинъ къоркъакълыгъына ачувлана, обир якътан исе онъа хакъ бере ве вазиетини анълай эди. Бельки, къадындан зияде озю къабаатлы эди, чюнки шу аджыныкълы халгъа кельген мунасебетни я асыл башламамалы, я да вакъытында токътатмалы эди. Бу исе бутюнлей Муслимнинъ элинде ве ирадесинде эди. Къумлы топракъ устюнде къурулгъан темельсиз эв киби Керименинъ асылсыз хаялларыны беследи, онъа алдатыджы умют берди. Эльбетте, о, эр киши оларакъ къабаатлы эди. Хер халда, Кериме риджа эткени киби япаджакъ — оны къыдырмайджакъ ве бир даа омюр бою оны раатсыз этмейджек. Такъаты етсе, эльбетте.
Акъшам устю эвнинъ босагъасындан кечип, ичери кирген сонъ къадынындан озь солгъун чырайыны сакъламагъа тырышты, лякин ахыр-сонъу, дерт чекмектен вазгечип, олдыкъча эмин туруш ве эда иле апайына:
— Кель акъшам къавесини ичейик де, санъа сойледжегим бир-эки лаф бар, Сафие, — деди.
Гъает тюшкюн ве талгъын халда эвине къайткъан Кериме исе, акъшам кеч вакъытта ишлер биткен сонъ чокътан берли юкълап къалгъан къоджасынынъ янына ятакъкъа ерлешир экен, Муслим иле сонъки корюшювни, мейдангъа кельген вазиетни ве умумен озь джурюмини тюшюне эди. Козьяшларыны тутамайып текрар сессиздже агълап йиберди. Аджеба ярын, обирси кунь, бир ай я да бир йылдан сонъ не оладжакъ? Олар фиракъ ве асретликке не къадар чыдап оладжакълар? Ким билир, бельки, якъын келеджекте Муслимнинъ меселелери чезилир ве яшайышы тюзелир, о да Керимени унутып къалыр. Унутмаса биле, бельки, оны къыдырмаз. Эгер гонълюндеки ве акълындаки бошлукъны мешгъуль эткен башкъа бириси тапылыр исе, бельки о бунъа изин бермез. Ким билир? Дигер тарафтан къоджасына къаршы ишлеген гунях ве ялан иле бундан сонъра насыл яшайджакъ? Бу видждан азабына насыл даянаджакъ? Пейда олгъан вазиет анълашылмасын ве сезильмесин деп, ичиндеки эхвалыны насыл бастырып сакълайджакъ?
Буларны фикир эткенде, Керименинъ ёргъун бедени йымшакъ ве салкъын тёшекте раатлыкъ тапып, татлы юкъунынъ къучагъына сыйыкъты ве о тюшлер алемине учмаздан эвель, озь къальбининъ тюбюнде урулып тургъан юфачыкъ юречикнинъ, ве анасыны санъки теселли эткен киби тепинген джанчыкънынъ бир даа къыбырдагъаныны хисс этти.